Wat gebeurt er met je als je een workaholic bent, zeg maar gerust een zakelijke titan en dan een burn-out krijgt? En wat gebeurt er als je daarop besluit om een jaar lang op elke vraag “ja” te zeggen?

Dat beschrijft tv-producer en schrijver Shonda Rhinen (van o.a. Grey’s Anatomy en Bridgerton) in deze TEDTalk op een manier die alleen een top-schrijver kan: vindingrijk, grappig en zo dat het 100% bij je binnenkomt.

In deze Just Talk bekijken we vijf presentatietechnieken ze gebruikt om dat effect te bereiken, die jij ook kunt toepassen bij je eerstvolgende publieke optreden.

Haar hele TEDTalk bekijk je hier: https://www.youtube.com/watch?v=gmj-azFbpkA

1. Doseer opscheppen met zelfkritiek

Shonda is een enorm succesvolle tv-producer. Ze produceert vier tv-programma’s, 70 uur tv per jaar, met een omzet van 350 miljoen dollar. Haar series worden uitgezonden in 256 landen, in 67 talen, voor 30 miljoen kijkers. Zoals ze zelf zegt in haar TEDTalk: “Wie doet dat nog meer? Niemand, daarom ben ik een titan.” Dat klinkt, laten we heel eerlijk zijn, een beetje….opschepperig.

Maar toch houdt ze met slechts een heel klein gebaar – door even met haar wijsvinger te wuiven – het applaus van het publiek tegen als ze haar daarvoor willen belonen. Waarom?

Zoals ze zelf zegt: “Ik zeg dit niet om indruk te maken, maar omdat ik weet wat mensen denken als ze het woord ‘schrijfster’ horen. Ik zeg dit zodat iedereen die zo hard werkt, of je nou een bedrijf runt of een land of een klas of een winkel of een huishouden, me serieus neemt als ik het over werken heb”.

En ze blijft haar opschepperij combineren met bescheidenheid tijdens de hele talk. Een goed voorbeeld is als ze haar flowstaat beschrijft, wat zij de “hum” noemt. Ze zegt: “Dat gevoel… Je moet en je zult het beste eruit halen. Dat is de hum. Of misschien is het de workaholic. Misschien is het genialiteit. Of gewoon ego. Of faalangst. Ik weet het niet.” En het is die combi met bescheidenheid die het publiek erg kan waarderen, want ze krijgt telkens een gulle lach als ze zelfkritisch is.

Dit is ook één van de eerste regels die ik als stand-up comedian leerde: als je wilt dat je publiek om je lacht als je op anderen kritiek hebt, zorg dan dat je eerst zelfkritiek laat zien.

Dus: wil je opscheppen of kritiek leveren in een speech, doseer dat dan bewust met zelfkritiek, want dat maakt je veel makkelijke verteerbaar en levert vaak ook nog een lach op.

2. Varieer in spreektempo

Wat Shonda ook goed doet, is variëren in spreektempo. Een spreektempo dat niet monotoon is, nodigt uit om naar te luisteren. Je kunt die variatie ook gebruiken om de inhoud van je presentatie te benadrukken.

Shonda doet dat bijvoorbeeld als ze uitlegt hoe hard ze wel niet werkt. Ze gaat steeds sneller praten als ze al haar prestaties en alle bijbehorende cijfers opsomt. Ze vertelt niet alleen hoe druk ze is, maar ze laat het ons ook zien en horen door haar spreektempo. Dit is een goed voorbeeld van wat in Hollywoord “Show, don’t tell” genoemd wordt: dingen die we zelf ervaren, komen beter bij ons binnen dan dingen die ons alleen maar verteld worden.

Dus denk voor je volgende speech eens na of je bepaalde dingen kunt benadrukken door sneller of juist langzamer te praten. Of een stilte te laten vallen.

3. Gebruik een autocue

Eén van de redenen waarom Shonda in een hoog tempo kan praten en zoveel cijfer kán opdreunen is dat ze iets doet dat tijdens mijn TEDxTalk in 2016 nog strikt verboden was: gebruik maken van een autocue. Als je goed kijkt kun je de doorzichtige schermen in deze opname zien:

Shonda kan niet alleen in een hoog tempo spreken, ze klinkt ook heel natuurlijk en blijft op een vaste plek op het podium staan. Dat kunnen (let op die formulering!) de voordelen zijn van werken met een autocue. Net als dat je veel minder voorbereidingstijd nodig hebt.

Ik had indertijd drie maanden van een half uur voorbereidingstijd per dag nodig om mijn TEDxTalk van 14 minuut in mijn hoofd te stampen. Toegegeven, ik ben een ramp in het uit mijn hoofd leren. Voor mij was die ervaring de reden om Lijfleren™ als methode te ontwikkelden, om 7x sneller een speech te leren. Maar als je met een autocue kunt werken, dan gaat de voorbereiding nóg veel sneller dan met Lijfleren™.

Aan het gebruik van een autocue zit echter wel een “maar”: niet iedereen kan zo vlot en natuurlijk autocue lezen als Shonda. Een goed voorbeeld van een belabberde autocuegebruiker is Donald Trump, die er juist van over zijn woorden struikelt en klinkt alsof hij een tekst opdreunt. Ook autocuegebruik is iets dat je moet leren én een tikje aanleg voor moet hebben.

Dus als je bij een volgend optreden of bij het maken van een video een autocue wil gebruikt, ga er dan wel uitgebreid mee oefenen en neem er desnoods les in, zodat je zeker weet dat het je ook daadwerkelijk helpt.

4. Schrijf originele metaforen

Wat je ook kunt leren, is om metaforen te gebruiken in je teksten. Een metafoor is een vorm van beeldspraak: je gebruikt een woord of beeld voor iets anders, waarmee het een overeenkomst vertoont. Als je op een verfrissende, nieuwe manier zo’n vergelijking gebruikt om iets beschrijven, dan helpt dat je publiek om je beter te begrijpen. En een goede metafoor raakt je publiek.

Als professioneel schrijfster weet Shonda dit instrument geweldig in te zetten. Haar speech barst van de originele metaforen. Een prachtige vind ik de beschrijving van haar burn-out: “Als het werk waar je van houdt naar stof begint te smaken”.

Het gebruik van metaforen is echter geen must. Liever geen metafoor dan een bestaande, uitgekauwde metafoor, zoals ‘oude wijn in nieuwe zakken”. Want als je die gebruikt is de kans groot dat je je publiek juist verveelt, omdat het clichés zijn geworden.

5. Eindig sterk

Als je dan een prachtige speech hebt gegeven, vol originele metaforen, met een afwisselend spreektempo, waarin je een gezonde dosis zelfkritiek hebt verwerkt, dan moet je ook eindigen met een perfect slot. Eentje die je publiek laat nadenken, tot actie aanzet en nog een tijdje bij ze blijft hangen. Dat doet Shonda hier.

Haar hele talk draait om de boodschap dat je niet alleen moet werken, maar ook tijd voor spelen in moet ruimen. En die boodschap verwerkt ze op het eind in één korte vraag van slechts drie woorden, op een manier die tot nadenken stemt: “Zullen we spelen?”.  Een passend slot van een geweldig speech.